Termin niedokrwistość oznacza spadek stężenia hemoglobiny poniżej norm właściwych dla płci oraz wieku, może dotyczyć również spadku liczby erytrocytów, wartości hematokrytu i/lub stężenia hemoglobiny w krwinkach czerwonych.
Według norm Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) rozpoznanie niedokrwistości można postawić u kobiet niebędących w ciąży przy stężeniu hemoglobiny niższym niż 12g/dl, u kobiet ciężarnych < 11g/dl. Niedokrwistość w okresie ciąży stanowi istotny problem położniczy, bezpośrednio wpływając na stan ciężarnej, płodu i noworodka oraz na przebieg porodu i połogu
Czym jest hemopoeza ?
Hemopoeza (hematopoeza, hemocytopoeza) to proces wytwarzania i różnicowania się elementów morfotycznych krwi zachodzący w układzie krwiotwórczym poprzez proliferację i dojrzewanie hematopoetycznych komórek progenitorowych.
Jak zmienia się hemopoeza w czasie ciąży?
W czasie trwania ciąży obserwuje się fizjologiczne zmiany procesu hemopoezy. Dochodzi do wzrostu objętości krwi krążącej, obniżenia, spadku stężenia hemoglobiny, wzmożenia erytropoezy, wzrostu stężenia erytropoetyny, zwiększenia średniej objętości erytrocytów, zmniejszenia średnicy i wzrostu grubości erytrocytów, które przybierają kształt bardziej sferyczny. Ponadto obserwuje się zmiany stężenia żelaza, transferyny oraz ferrytyny, kwasu foliowego oraz witaminy B12.
W organizmie zdrowej kobiety w ciąży ilość żelaza w formie zapasowej wynosi 0,3 g, natomiast zapotrzebowanie w całym okresie ciąży — 1 g. Poza ciążą oraz w I trymestrze dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi około 4 mg, w II trymestrze — 7–8 mg, natomiast pod koniec ciąży — 12–15 mg. Fizjologicznie wchłanianie żelaza z pożywieniem istotnie wzrasta w czasie ciąży i jest nawet 4–5-krotnie większe pod koniec III trymestru w porównaniu z wchłanianiem w 12. tygodniu ciąży.
Zobacz także: Co powinna suplementować kobieta ciężarna?
Jakie mogą być objawy niedokrwistości ciężarnych?
Objawy niedoboru żelaza zależą od ciężkości schorzenia. Początkowo objawy kliniczne mogą nie występować, później chorzy zgłaszają niecharakterystyczne objawy, takie jak:
- nietolerancja wysiłku,
- zmęczenie,
- trudności w koncentracji,
- osłabienie,
- niepokój,
- zaburzenia snu,
- duszność wysiłkową,
- bóle i zawroty głowy,
- mroczki przed oczami,
- kołatanie serca,
- suchość skóry i błon śluzowych,
- pękanie kącików ust,
- wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci.
W badaniu fizykalnym stwierdza się bladość skóry, słabe ukrwienie spojówek, wypadanie włosów i łamliwość paznokci. Dochodzi również do obniżenia odporności i zwiększonej podatności na zakażenia chorych, szczególnie ciężarnych, ze względu na udział żelaza w swoistych i nieswoistych procesach odpornościowych.
Zobacz także: Czy kwas foliowy można przedawkować?
Jakie mogą być skutki niedokrwistości w czasie ciąży?
We wczesnej ciąży (I trymestr) niedotlenienie tkankowe, którego przyczyną jest niedokrwistość syderopeniczna, może prowadzić do nieprawidłowości w przebiegu organogenezy, które skutkują zwiększoną liczbą wad rozwojowych, poronień lub wczesnego obumarcia płodu. Wykazano istotny związek anemii w ciąży z występowaniem szeregu patologii, takich jak: przedwczesne oddzielenie łożyska, łożysko przodujące, indukcja porodu, cięcie cesarskie w wywiadzie oraz niegłówkowe położenie płodu. Stwierdzono również wyższy odsetek porodów przedwczesnych (< 37. tygodnia ciąży), małej masy urodzeniowej (<2500g) oraz cięć cesarskich u ciężarnych z niedokrwistością w porównaniu z grupą kontrolną.
Jak diagnozujemy i leczymy niedokrwistość w czasie ciąży?
Podczas ciąży powinno się rutynowo wykonywać badanie morfologii krwi — co 1–2 miesiące, a w przypadku wystąpienia niepokojących wyników ciężarna powinna zostać skierowana na bardziej szczegółowe badania, które pozwolą na zdiagnozowanie rodzaju niedokrwistości. Zapobieganie i leczenie łagodniejszych postaci niedokrwistości jest możliwe bez konieczności podawania preparatów zawierających duże dawki żelaza, które bardzo często mogą być powodem występowania dolegliwości dyspeptycznych. W przypadku zdiagnozowanego niedoboru żelaza zaleca się suplementację 60–120 mg żelaza dziennie, a według niektórych autorów nawet do 200 mg dziennie. W wielu publikacjach podkreśla się, że najbardziej efektywna jest długotrwała suplementacja niskimi dawkami żelaza.
Bibliografia:
1. Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii, Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek, Bożena Leszczyńska-Gorzelak, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016 tom 1, nr 3, strony 115–121
