Pełnienie roli matki jest wpisane w rolę społeczną kobiety zdecydowanie wyraźniej niż ojcostwo w rolę społeczną mężczyzny. Często podkreśla się biologiczną naturalność posiadania dziecka przez kobiety i przyjmuje założenie, że zadania związane z opieką nad dzieckiem nie będą stwarzać trudności. Czy aby na pewno założenie to jest zgodne z prawdą? Wyniki coraz większej liczby badań wskazują, że adaptacja do zadań związanych z pełnieniem roli rodzica wcale nie jest prosta. Coraz częstszym problemem są zaburzenia depresyjne u kobiet w czasie ciąży i połogu. Zaburzenia depresyjne należą do najpowszechniej występujących zaburzeń psychicznych, ich przewlekła postać wiąże się z poważnym upośledzeniem funkcjonowania.
Jak wiele kobiet zmaga się z depresją podczas ciąży?
Według danych pochodzących z wysokiej jakości przeglądu i metaanalizy badań dotyczących występowania depresji w ciąży i okresie poporodowym szacuje się, że częstość występowania epizodów dużej depresji (w różnych punktach czasowych) to 3,8% pod koniec pierwszego, 4,9% pod koniec drugiego i 3,1% pod koniec trzeciego trymestru ciąży.
Jakie mogą być objawy depresji w ciąży?
- zmniejszone zainteresowanie codziennymi czynnościami,
- smutek i skłonność do płaczu,
- uczucie niepokoju i lęk,
- zmęczenie i brak energii,
- ataki paniki.
- ból bez wyraźnej przyczyny.
- problemy ze snem,
- obniżona zdolność koncentracji,
- obsesyjne zachowania,
- brak apetytu,
- brak zainteresowania seksem,
- ograniczona zdolność lub niemożność poradzenia sobie z opieką nad dzieckiem i prowadzeniem domu,
- bóle głowy,
- przyspieszony oddech (hiperwentylacja).
Zobacz także: Współpraca z położną - dlaczego jest tak ważna w okresie okołoporodowym?
Jak możemy zdiagnozować depresję w czasie ciąży?
Niezwykle istotna jest wiedza personelu medycznego o powszechności tej choroby, jej objawach i rzetelne prowadzenie badań przesiewowych.
Nowy standard opieki okołoporodowej w Polsce, wprowadzony w 2019 r., nakłada obowiązek przeprowadzenia oceny ryzyka zachorowania oraz nasilenia objawów depresji dwukrotnie: w okresie ciąży i po porodzie. Ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji powinna być przeprowadzona między 11. a 14. oraz między 33. a 37. tygodniem ciąży. Również w połogu położna zobowiązana jest do oceny stanu psychicznego położnicy – w tym ryzyka wystąpienia depresji poporodowej. Popularnym narzędziem służącym do oceny ryzyka wystąpienia depresji w okresie okołoporodowym jest skala Becka. Pacjentka wypełnia test złożony z kilkudziesięciu pytań, osoba prowadząca ciążę zlicza punkty uzyskane na podstawie zaznaczonych odpowiedzi. Przy uzyskaniu wysokiej punktacji pacjentka powinna zostać skierowana do Poradni Zdrowia Psychicznego.
Zobacz także: To tylko baby blues, czy już depresja poporodowa?
Jakie są zalecenia dotyczące leczenia depresji w czasie ciąży?
Większość wytycznych zgodnie wskazuje psychoterapię jako preferowaną początkową formę leczenia w wypadku łagodnej do umiarkowanej postaci depresji, a leki przeciwdepresyjne jako początkową formę terapii depresji ciężkiej. Jedynie wytyczne American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG, USA), niezależnie od nasilenia objawów, zamiast psychoterapii zalecają stosowanie leków przeciwdepresyjnych jako preferowaną początkową formę terapii. Istnieje ogólna zgoda co do tego, że potencjalne szkody i korzyści wynikające ze stosowania leków przeciwdepresyjnych podczas ciąży powinny zostać omówione przez lekarza z pacjentką. W ten sposób pacjentki mogą podejmować świadome decyzje dotyczące preferowanej formy leczenia.
Przed zaordynowaniem leku matce należy się upewnić, czy obecny epizod depresyjny u matki jest na tyle zagrażający jej i dziecku, że przeważa nad ryzykiem potencjalnego uszkodzenia płodu. Gdy farmakoterapia okazuje się niezbędna warto wybrać lek dobrze znany, w monoterapii, w najmniejszej skutecznej dawce, dzielonej w ciągu dnia w celu uniknięcia dużego stężenia leku we krwi. Staramy się unikać stosowania leków w I trymestrze ciąży oraz w ostatnich 2–3 tygodniach przed porodem, aby zapobiec wystąpieniu objawów toksycznych i abstynencyjnych u noworodka.
Bibliografia:
- Zaburzenia emocjonalne okresu poporodowego, Marzena Kaźmierczak, Grażyna Gebuza, Małgorzata Gierszewska, Problemy pielęgniarstwa 2010, tom 18, zeszyt nr 4
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia zaburzeń afektywnych u kobiet w wieku rozrodczym. Część I: Leczenie depresji
