Ciąża jest szczególnym czasem, w którym zapotrzebowanie na większość mikroelementów i witamin wzrasta.
Suplementacja pozwala na utrzymanie optymalnego poziomu wszystkich niezbędnych składników, potrzebnych do prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka. Trzeba jednak zachować ostrożność, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar może być szkodliwy.
Jakie suplementy powinna przyjmować każda zdrowa kobieta ciężarna i w jakiej dawce?
Na rynku dostępnych jest wiele suplementów skierowanych do kobiet w ciąży. Należy jednak pamiętać, że nie ma potrzeby suplementowania wszystkich możliwych mikroelementów i witamin. Większość z tych składników powinna być dostarczana przez kobietę poprzez zbilansowaną dietę. Istnieją jednak składniki, których suplementacja jest wskazana u każdej zdrowej kobiety ciężarnej, ponieważ dostarczenie ich w odpowiedniej ilości za pomocą diety może być trudne.
Kwas foliowy
Odpowiednia suplementacja kwasu foliowego zapewnia prawidłowy rozwój dziecka. Niedobór folianów wiąże się z wyższym ryzykiem powstawania wad cewy nerwowej u płodu, rozszczepu wargi i podniebienia oraz zespołu Downa. W ciąży występuje zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy, dlatego należy dążyć do zapobiegania jego niedoborom. Częściowo jego braki można uzupełniać wybierając produkty bogate w foliany. Należą do nich: szpinak, kapusta, brokuły, zboża pełnoziarniste, wątróbka, jaja, orzechy i sery. Dodatkowo zaleca się suplementację. Standardowo rekomenduje się, aby zdrowa kobieta ciężarna przyjmowała kwas foliowy w dawce 0,4 mg/dobę przez okres co najmniej 12 tygodni przed koncepcją, cały okres ciąży oraz okres połogu i karmienia piersią. W szczególnych sytuacjach, gdy kobieta np. jest otyła, ma cukrzycę, pewne choroby układu pokarmowego, stosuje używki lub przyjmuje niektóre leki np. przeciwpadaczkowe, mogą być zalecone przez specjalistę większe dawki kwasu foliowego, dobrane do indywidualnej sytuacji pacjentki [1].
Zobacz także: Czy kwas foliowy można przedawkować?
Jod
Kolejnym ważnym składnikiem, a często pomijanym przez pacjentki jest jod. Niedobór jodu może być przyczyną niedoczynności tarczycy u ciężarnej i płodu, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, upośledzenia umysłowego, niedosłuchu i głuchoty noworodków, a także wzrostu ryzyka poronień i porodów przedwczesnych. Pomimo wprowadzenia, zgodnie z zaleceniami WHO, programu jodowania soli, Europa wciąż pozostaje regionem jego niedoboru. W badaniach stwierdzono, że w Polsce co najmniej 50% ciężarnych ma niedobory jodu. W związku z tym, zaleca się jego suplementację u wszystkich ciężarnych bez chorób tarczycy w wywiadzie w dawce 150–200 mcg/dobę. U kobiet z chorobami tarczycy suplementacja jodu powinna się odbywać pod kontrolą stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych, po konsultacji ze specjalistą. Źródłem jodu w diecie jest nabiał, jajka, ryby i jodowana sól [2].
Witamina D
Witamina D odpowiada za prawidłowe stężenie wapnia i fosforu w surowicy krwi, utrzymanie prawidłowej gęstości kości oraz wpływa pozytywnie na funkcje układu odpornościowego. Nie można wykluczyć, że niedobór witaminy D może też odgrywać pewną rolę w występowaniu poronień nawracających. Badania wykazują pozytywny wpływ witaminy D na przebieg ciąży, szczególnie jeśli suplementację witaminą D rozpoczynało się na samym jej początku. Najważniejszym źródłem witaminy D jest jej synteza przez skórę. W Polsce odpowiednią dawkę witaminy D można sobie dostarczyć od marca do września. Wymaga to jednak półgodzinnej ekspozycji bez używania kremów z filtrami UV. W świetle najnowszych badań, w Europie i Stanach Zjednoczonych 26–90% ciężarnych ma niedobory witaminy D. Stwierdzono również, że na niedobór tej witaminy narażone są szczególnie osoby otyłe. Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami, zaleca się w okresie ciąży i laktacji u kobiet bez obciążeń sugerujących deficyt witaminy D i prawidłowym BMI suplementację 1500–2000 IU witaminy D na dobę. Jednocześnie podkreśla się, że odpowiednią dawkę witaminy D u kobiet ciężarnych najlepiej dobrać do jej stężenia w surowicy krwi. U kobiet z BMI większym niż 30 kg/m2 można rozważyć zastosowanie dawki do 4000 IU/dobę [2].
Kwas DHA
Odpowiednia ilość DHA w okresie ciąży i karmienia piersią jest potrzebna dla zachowania prawidłowego rozwoju na poziomie komórkowym i neuronowym. Zapewnia to prawidłową ostrość wzroku i odpowiedni rozwój psychomotoryczny dziecka. Wpływa również na obniżenie ryzyka wystąpienia depresji u matki. W opublikowanych badaniach wykazano wpływ suplementacji kwasów omega-3 na zmniejszenie ryzyka stanu przedrzucawkowego i porodu przedwczesnego. Źródłem kwasu DHA w diecie są: tłuste ryby morskie, oleje roślinne, owoce morza czy orzechy włoskie. Ze względu na wpływ DHA w przebiegu ciąży i wyniki położnicze, aktualnie zaleca się suplementację co najmniej 200 mg DHA u wszystkich ciężarnych. Podkreśla się również, że u kobiet spożywających małe ilości ryb w ciąży i okresie przedkoncepcyjnym można rozważyć stosowanie większych dawek DHA. W grupie kobiet obciążonych ryzykiem porodu przedwczesnego rekomenduje się stosowanie DHA w dawce 1000 mg/dobę [2].
Pozostałe mikroelementy i witaminy
Suplementacja innymi składnikami, niż te wymienione w artykule, u zdrowej kobiety ciężarnej nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Dodatkowa suplementacja może być zalecona przez specjalistę, jeśli występują określone wskazania medyczne i niedobory u ciężarnej. Preparaty wielowitaminowe nie powinny być rutynowo stosowane u każdej kobiety w ciąży. Podstawowym źródłem mikroelementów i witamin u ciężarnych powinna stanowić odpowiednio zbilansowana dieta [2].
Bibliografia:
- Folate supplementation during the preconception period, pregnancy and puerperium. Polish Society of Gynecologists and Obstetricians Guidelines. Ginekol. Pol. 2017; 88 (11): 633–636.
- Zimmer M., Sieroszewski P., Oszukowski P. et al. Polish Society of Gynecologists and Obstetricians recommendations on supplementation in pregnancy. Ginekol Pol. 2020;91(10): 644–653.
